De globale groei van de migratiestromen heeft het politieke landschap ingrijpend veranderd. In vele landen in de EU (en daarbuiten) is migratie en het beleid daarrond één van de speerpunten van de politieke campagnes geworden. De Europese Unie werd zwaar onder druk gezet door een groot aantal lidstaten om iets te ondernemen. De Europese Commissie stelde in 2016 voor het eerst een reeks hervormingen voor van het gemeenschappelijk asielbeleid. Onoverkomelijke meningsverschillen tussen lidstaten brachten het voorstel op een doodlopend spoor. In 2020 ondernam de Commissie een tweede poging, met het ‘Nieuwe migratie-en asielpact’. In December 2023 werd er eindelijk een politiek akkoord bereikt in de triloog. Naar alle verwachtingen zal het wettelijke proces volledig afgerond zijn vóór de verkiezingen in juni 2024. Op 11 maart zakten Cecilia Verkleij en Denise Kwantes, adjunct-diensthoofden van de verantwoordelijke teams in DG HOME, af naar Leuven om ons een unieke blik op de belangrijkste aspecten en nieuwigheden van het nieuwe Pact te gunnen, en op de beoogde impact.

Ze gaven aan dat het Pact geënt was op drie kernwaarden uit het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie: solidariteit, verantwoordelijkheid, en respect. Een belangrijke innovatie is dat het lidstaten een zekere mate van flexibiliteit geeft om te beslissen hoe ze bij wensen te dragen aan de opvang van vluchtelingen, waartoe zij verplicht zijn volgens het Dublinakkoord: ze kunnen dit doen in de vorm van (a) rechtstreeks onderdak bieden; (b) financiële solidariteit met lidstaten die onderdak bieden; (c) of via solidariteit ‘in natura’. De verantwoordelijkheid die elke lidstaat verwacht wordt op te nemen wordt bepaald in functie van de draagkracht van de lidstaat (voor de helft gebaseerd op het aandeel van de lidstaat in het EU BBP; voor de andere helft gebaseerd op het aandeel van de lidstaat in de EU bevolking). Het beleid aan de grenzen wordt versterkt door nieuwe grensprocedures, met verplichte screening en andere protocols. Het ultieme doel is om een betere scheiding te bekomen van bij het begin tussen individuen met een hoge kans op een succesvolle asielaanvraag, en die met een lage kans. Voor individuen die afkomstig zijn uit landen met een hoge kans op een negatieve beslissing, wordt er zoveel mogelijk getracht een snellere procedure aan de grens te bewerkstelligen. Een boeiende avond, die veel vragen en gespreksstof opleverde, ook bij het publiek.